Op 25 december 1944 reed een trein vanuit Kampen via Zwolle richting Duitsland met aan boord 1400 Nederlandse dwangarbeiders. De meesten van hen kwamen van de Zeeuwse en Zuid Hollandse eilanden en waren opgepakt tijdens Duitse razzia’s. Op 20 december 1944 had SS-und Polizeiführer Rauter bevel gegeven aan de Grüne Polizei om duizenden Nederlanders bijeen te drijven en op transport te zetten naar Duitsland. Daar moest men werkzaamheden verrichten aan de vernielde wegen en spoorlijnen, en puin ruimen. Zo ging het ook op Goeree Overflakkee, Schouwen Duiveland en in noord Holland.

Het lot van deze dwangarbeiders onderweg naar Duitsland leek bezegeld totdat Engelse Spitfire jachtvliegtuigen de trein beschoten. Bijna 200 van hen wisten direct te ontsnappen. Velen mengden zich onder de kerkgangers die hen in hun midden opnamen en hen zo naar veiliger plaatsen loodsten, zoals zolders, kelders en schuurtjes. De gewonden werd eerste hulp geboden in de openbare lagere school aan de Stationsstraat (nu Rabobank) die destijds als noodhospitaal was ingericht. Later werden zij naar het ziekenhuis in Almelo overgebracht. Zo’n twaalfhonderd dwangarbeiders werden door Duitse soldaten meegenomen en opgesloten in de textielfabriek van de firma Scholten aan de Violenhoeksweg. Ook daar wisten de Wierdenaren tientallen dwangarbeiders te bevrijden.

‘s Avonds rond zessen stond een andere trein klaar om de dwangarbeiders uit de fabriek alsnog naar Nazi Duitsland te transporteren. Tijdens het overbrengen van deze groep naar de trein slaagde nog eens enkele tientallen van hen er in om met Wierdense hulp te ontsnappen en een veilig heenkomen in het dorp te zoeken. Het dorp zat die avond vol met gevluchte dwangarbeiders, waarvan er soms vijf of meer bij één gezin waren ondergedoken. De volgende dagen vonden nagenoeg alle circa 300 ontsnapte dwangarbeiders een veilige schuilplaats in het Wierdense buitengebied en in omliggende plaatsen, dankzij de bijzonder goede samenwerking tussen de verzetsgroepen en de overige bevolking. Een bijzonder staaltje van gemeenschapszin dat binnen zeer korte tijd werd gerealiseerd.

Op 17 mei 1947 twee jaar na de bevrijding van Nederland, schonken de voormalige dwangarbeiders een monument aan Wierden uit dankbaarheid en ter nagedachtenis van de vier slachtoffers. Het staat vlakbij het station waar ‘de kersttrein van Wierden’ werd beschoten. Veertig van de circa 1100 naar Duitsland afgevoerde dwangarbeiders keerden nooit meer terug.

Toeristische informatie

Kerkhofstraat/ Dikkensweg, Wierden – GPS code N 52 21.556, E 6 35.639