Het Fort van Breendonk is begin 20e eeuw gebouwd als onderdeel van een verdedigingsgordel rond de haven van Antwerpen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikte de Duitse bezetter het als Auffanglager Breendonk, een doorgangskamp voor gevangenen en tevens standplaats van veel SS-ers.
Tijdens het eerste jaar van de Duitse bezetting vormden joden de helft van alle gevangenen in het Fort. Vanaf 1942 brachten de Duitsers de joden naar Kazerne Dossin in Mechelen voordat ze op transport werden gesteld naar de vernietigingskampen. Toen zaten in Breendonk vooral politieke gevangenen en verzetslieden. De gevangenen bleven gemiddeld drie maanden in het fort, daarna werden ze naar een van de concentratiekampen in Duitsland, Oostenrijk of Polen gebracht.

Fort van Breendonk was dan wel geen groot kamp, de gruwelijke manier waarop de nazi’s hun gevangenen hier behandelden, verschilde niet veel van de concentratiekampen in Duitland. Ook in Fort van Breendonk gingen de gevangenen lichamelijk en geestelijk ten onder aan uithongering en dwangarbeid. En ook hier dreven de lichamelijke folteringen de mensen de dood in.
Op 31 augustus 1944 ontruimden de Duitsers het kamp en ze stuurden de gevangenen naar Kamp Vught in Nederland. Vijf dagen later namen de Britse bevrijders het kamp over en zetten de Duitse krijgsgevangenen en ‘Duitsgezinden’ direct achter slot en grendel.

In 1947 maakte de regering de plannen bekend voor een herdenkingsmonument. Nu organiseert het Nationaal Gedenkteken van het Fort van Breendonk jaarlijks een nationale herdenking op deze plek.
In 2003 is Fort van Breendonk grondig gerenoveerd. Het museum presenteert er de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog, maar heeft ook een missie: het wil aan volgende generaties een boodschap doorgeven van tolerantie, respect en menselijke waardigheid.